کاغذ یکی از قدیمی ترین مواد اولیه مورد نیاز در صنایع گوناگون، از جمله صنعت بسته بندی و چاپ است. استفاده از کاغذ در ایران به تاریخ بسیار قدیمی بازمی‌گردد و این محصول مهم در زندگی اقتصادی و فرهنگی این سرزمین نقش بسیار مهمی داشته است. تاریخچه استفاده از انواع کاغذ در ایران به دوران باستان بازمی‌گردد، زیرا اطلاعاتی نشان می‌دهد که از قرون پیش از اسلام، نسخه‌های دستنویس از قرآن و سایر متون مذهبی بر روی کاغذ و پارچه در ایران ساخته می‌شدند. در دوران اسلامی، تولید کاغذ به دلیل اهمیت فرهنگی و علمی از اهمیت بسیاری برخوردار بود و کارگاه‌های تولید کاغذ در سراسر ایران رونق یافت. در دوره‌های بعدی، با توسعه صنعت چاپ و نیاز روزافزون به کاغذ، تولید و مصرف آن به میزان بیشتری افزایش یافت و ایران به یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کاغذ در منطقه تبدیل شد.
آغاز فعالیت کاغذسازی در ایران به سال 1313 هجری شمسی برمی‌گردد. این فعالیت در کرج و با تاسیس کارخانه مقواسازی شکل گرفت. کارخانه‌ای که با استفاده از کاغذ باطله، مقوا تولید می‌کرد. مدت‌هاست که تولیدکنندگان صنایع مختلف، بسته‌بندی کاغذی و مقوایی را ترجیح می‌دهند؛ چراکه به دلایل مختلفی مانند انعطاف‌پذیری، مقرون‌به‌صرفه بودن، محافظت و همین‌طور به دلایل زیست‌محیطی انتخاب مناسبی به نظر می‌رسد. امروزه، با پیشرفت تکنولوژی، صنعت کاغذ در ایران به شکل گسترده‌ای فعالیت می‌کند و کاغذ به عنوان یکی از محصولات بنیادی و ضروری در صنایع مختلف از جمله چاپ و بسته‌بندی، فرهنگی، آموزشی و دیگر صنایع، همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای انتخاب کاغذ و مقوای مناسبِ بسته‌بندی محصول، باید به موارد مختلفی توجه داشت؛ مواردی از قبیل نوع محصول، میزان استحکام بسته‌بندی، بهداشتی بودن، روش‌های تکمیلی در بسته‌بندی (برجسته‌سازی، سلفون، طلاکوبی و ...)، میزان صرفه‌ی اقتصادی و نوع چاپ روی بسته‌بندی. به همین دلیل، برای دستیابی به یک بسته‌بندی بی‌نقص، شناخت انواع کاغذ و مقوا بسیار اهمیت دارد. به‌علاوه، نوع کاغذ و مقوا بر هزینه‌های چاپ نیز بسیار تاثیرگذار است . به سبب این اهمیت قصد داریم در این مقاله شما را با انواع کاغذ و مقوا بیشتر آشنا کنیم.
معرفی انواع کاغذ تحریر (writing and printing paper):
کاغذ و مقوا را بر اساس معیارهایی از جمله نوع کاربرد، وزن و روش تولید تقسیم بندی می کنند. در این قسمت از این مقاله، ما به معرفی انواع کاغذ می پردازیم:
این نوع کاغذ که همگی ما با آن سروکار داریم، در جهان به دو صورت اندود نشده (uncoated) و اندود شده (coated) تولید می‌شود. البته تنها نوع اندود نشده‌ی کاغذ تحریر در ایران عرضه می‌شود. این کاغذ معمولا در چاپ کتاب، مجله، سررسید و ست اداری (پاکت، سربرگ، برگ یادداشت) مورداستفاده قرار می‌گیرد. گرماژهای متفاوتی از کاغذ تحریر ( 70تا120 گرم) در بازار یافت می‌شود اما انواع 70 و 80 گرمی‌اش کاربرد بیشتری دارند.
کاغذهای اندود شده و اندود نشده دو نوع کاغذ با خصوصیات متفاوت هستند که بر اساس فرآیند تولید آنها تفاوت دارند. کاغذ اندود نشده، کاغذی است که در فرآیند تولید خود از مواد شیمیایی مخصوص بهره نمی‌برد و به طور مستقیم از پالپ چوب تهیه می‌شود. این نوع کاغذ از خصوصیات طبیعی الیاف چوب، مانند بافت باز و ضخامت نسبی بالا برخوردار است. از طرف دیگر، کاغذهای اندود شده در فرآیند تولید خود از مواد شیمیایی مخصوص استفاده می‌کنند که به کاغذ اندود نشده اضافه میشوند تا خصوصیات مانند مقاومت در برابر آب یا جذب رنگ‌ها بهبود یابد. این نوع کاغذها معمولاً برای مصارفی مانند چاپ کتاب، مجله، یا تولید کاغذهای بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کاغذ تحریر رنگی یا الوان چیست؟
کاغذ الوان یک نوع کاغذ است که برای استفاده در طراحی‌های هنری و تولید اشیاء دست‌ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع کاغذ از الیاف گیاهی مختلفی مانند چوب، پنبه، یا بامبو ساخته می‌شود و اغلب از الیاف با کیفیت و بافت باز تشکیل شده است. کاغذ الوان به دلیل ویژگی‌های خاصی که دارد، از جمله مقاومت در برابر رطوبت و کیفیت بالا در جذب رنگ‌ها، برای طراحی‌های هنری و کارهای دستی انتخاب مناسبی است. این کاغذ معمولاً در اندازه‌ها و ضخامت‌های مختلفی قابل تهیه است و می‌تواند به راحتی بریده، خم کرده، یا شکل داده شود بدون اینکه کیفیت یا استحکام آن تحت تأثیر قرار گیرد.
کاغذ الوان به عنوان یک وسیله هنری و طراحی، در بسیاری از فعالیت‌های هنری مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله کاربردهای رایج آن می‌توان به طراحی نقاشی‌ها، کارت‌های تبریک، دست‌نویس‌ها، و سایر محصولات هنری اشاره کرد. هنرمندان و طراحان از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این کاغذ رنگی برای ایجاد طرح‌های خلاقانه و جذاب بهره می‌برند و این نوع کاغذ به آثار هنری زیبا و بی‌نظیری منجر می‌شود.
کاغذ خود کپی (Carbonless)
کاغذ خودکپی یک نوع کاغذ است که در آن لایه‌های مختلفی از مواد شیمیایی به کاغذ اضافه می‌شود تا امکان انتقال محتوا از یک برگه به برگه دیگر بدون نیاز به ابزار نویسندگی فراهم شود. این نوع کاغذ اغلب برای کپی کردن اسناد و اطلاعات در محیط‌های اداری و تجاری استفاده می‌شود. با استفاده از کاغذ خودکپی، می‌توان به راحتی اسناد را کپی کرده و برای مخاطبان یا همکاران ارسال کرد، بدون اینکه نیاز به چاپ مجدد یا استفاده از دستگاه کپی‌گیری داشته باشیم. این کاغذها معمولاً دارای لایه‌هایی از مواد شیمیایی هستند که در تماس با فشار نوشتاری، رنگ حاصل از آن‌را بر روی کاغذ دیگر منتقل می‌کنند، بدون اینکه کپی‌کاری زیرین تحت تأثیر قرار گیرد.
کاغذ کاربن لس درواقع همان کاغذ تحریر سفید یا الوان است که در گرماژ پایین تولید می‌شود. کاغذهای کاربن لِس دارای یک پوشش شیمیایی هستند که به‌عنوان کاربن عمل می‌کند و بانام مخفف NCR نیز شناخته میشوند.
کاغذ گلاسه و کاربرد های آن
کاغذ گلاسه یک نوع کاغذ با پوشش خاص است که باعث ایجاد یک تاپوگرافی جلوه‌ای و لامینه می‌شود. این نوع کاغذ معمولاً دارای یک لایه پوششی شفاف است که به وسیله مواد لمینه‌ای مانند ژلاتین یا پلیمرها به سطح آن اعمال می‌شود. این پوشش به کاغذ گلاسه امکان تحمل بهتر در برابر رطوبت، آب، و فشار را می‌دهد و از جلوه‌ای براق و درخشان بر روی سطح کاغذ بهره‌مند می‌سازد. به عبارتی دیگر، کاغذ گلاسه همان کاغذ معمولی است که سطح آن با استفاده از یک لایه صاف و براق پوشانده شده است. این کار به این دلیل انجام می شود که این لایه براق کمک می کند تا جوهر به خوبی روی سطح کاغذ پخش شود و کیفیت چاپ بالاتر رود.
کاغذ گلاسه معمولاً در چاپ عکس، بروشورها، کارت‌های تبریک و مصارف تبلیغاتی به کار می‌رود. این نوع کاغذ به دلیل ظاهر درخشان و قابلیت جذب رنگ‌ها به خوبی در چاپ و گرافیک مورد استفاده قرار می‌گیرد و جلوه ویژه‌ای به محصولات چاپی می‌بخشد.
کاغذ کرافت یا صنعتی به چه کاغذی گفته می شود؟
کاغذ کرافت یک نوع کاغذ است که از الیاف چوبی طبیعی تهیه می‌شود، به خصوص از پالپ چوبی با ضریب بازیافت بالا. این نوع کاغذ معمولاً دارای رنگ کرم یا قهوه‌ای متمایل به سبزه است که از عدم روشنایی بالای آن ناشی می‌شود. کاغذ کرافت به دلیل خصوصیات خود از جمله مقاومت، در انواع فرآیند های چاپ و دکوراسیون مورد توجه قرار می‌گیرد. این نوع کاغذ به طور گسترده در بسته‌بندی، ساخت کارت‌های تبریک، دعوت‌نامه‌ها، دستاوردهای هنری و مصارف دیگر در صنایع مختلف استفاده می‌شود.
کاغذ روزنامه چه نوع کاغذی است؟
این نوع کاغذ از فیبرهای بازیافتی (تفاله‌ی چوب) و بدون استفاده از هرگونه عملیات مکانیکی تولید می‌شود و به همین دلیل کاغذهای ارزانی هستند. این نوع کاغذ باوجوداینکه لطیف و شکننده‌اند اما در زمان چاپ از کشش سطحی و مقاومت مناسبی برخوردارند و برای چاپ روزنامه با ماشین افست (Offset) و لتر پرس (Letter press) به کار می‌روند. به‌علاوه برای طراحی‌های اولیه و خام و انواع طراحی‌های موقت با مداد شمعی، مداد گچی و زغالی استفاده می‌شود. کاغذ روزنامه به شکل رول، با عرض 70 تا 110 سانتی‌متر و گرماژ 50 تا 60 گرم، در بازار عرضه می‌شود.
برای شناخت علائم چاپ شده روی کارتن بسته‌بندی و معنای هرکدام، مقاله "با علائم و نمادهای درج شده روی کارتن آشنا شوید" را بخوانید.
معرفی انواع مقوا، ویژگی ها و کاربرد های آنها
مقوا نیز مانند کاغذ، انواع مختلفی دارد و هرکدام ویژگی ها و مزایای خاصی دارند که برای استفاده در یک زمینه مناسب هستند. در ادامه با انواع مقوا و ویژگی ها و کاربردهای آن آشنا می شوید.
مقوای گلاسه چیست؟
مقوای گلاسه، یک نوع مقوا است که دارای یک لایه پوششی گلاسه و درخشان است. این نوع مقوا معمولاً از کاغذ گلاسه با پوششی از پلیمرهای شفاف مانند لاک یا پلی‌استر ساخته می‌شود که به آن ویژگی‌های زیبایی و درخشندگی می‌بخشد. مقوای گلاسه برای انواع مختلفی از بسته‌بندی و محصولات چاپی استفاده می‌شود، از جمله جعبه‌های شکیل بسته‌بندی، کارت‌های تبریک با جلوه‌ی ویژه، بروشورها و کاتالوگ‌های تبلیغاتی، بسته‌بندی محصولات لوکس و محصولاتی که به طراحی ویژه و جلوه‌های بصری متمایل هستند. ویژگی‌هایی مانند درخشندگی، ضدآب بودن، مقاومت در برابر خط و خش و قابلیت چاپ با کیفیت بالا، این نوع مقوا را به یک گزینه محبوب و مورد توجه در صنایع بسته‌بندی و چاپ تبدیل کرده‌اند.کاغذ گلاسه در گرماژهای متفاوتی (90-300 گرم) تولید می‌شود. هرچه میزان گرماژ بالاتر باشد کیفیت چاپ بهبود پیدا می‌کند.
مقوای پشت طوسی و پشت سفید
مقوای پشت طوسی (دوبلکس) یک نوع مقوا است که در بسیاری از محصولات چاپی به عنوان پشتینه استفاده می‌شود. این نوع مقوا از کاغذ پشمی یا سلولزی با ترکیبات مختلف ساخته می‌شود که به آن رنگ طوسی و پوشش مات می‌دهد. ویژگی‌های این نوع مقوا شامل ضخامت، مقاومت و پایداری است که آن را به یک گزینه محبوب در چاپ کتاب، بروشور، کارت و کارتن‌های بسته‌بندی تبدیل کرده است. همچنین، به دلیل رنگ طوسی خود، گاهی از این مقوا در طراحی‌های خاص و ظاهری سنتی و کلاسیک نیز استفاده می‌شود.گرماژهای متفاوتی از مقواهای پشت طوسی و پشت سفید در بازار موجود است (200-350 گرم) اما انواع 220 تا 250 گرمی‌اش مصرف بیشتری دارد.
مقوای کرافت
از کاغذ کرافت سفید نشده که بالاتر در مورد آن توضیح داده شد، در صنعت بسته بندی استفاده می شود و از کاغذ کرفت سفید شده برای تولید کاغذهایی استفاده می‌شود که پیوستگی بافتشان قوی است. گرماژ این نوع کاغذها متفاوت است و از آنها در تولید ورق کارتن، پاکت سیمان، پوستر و کیف‌دستی‌های کاغذی استفاده می‌شود.
برای مطالعه در خصوص انواع ورق کارتن و آشنایی با ورق سینگل فیس، مقالات "معرفی انواع ورق کارتن" و "ورق سینگل فیس چیست؟ " را بخوانید.
شرکت کارتن سازی پارت، از بزرگ‌ترین کارخانه‌های تولید کارتن در ایران است که با ارائه خدمات کارتن سازی، جعبه سازی و خدمات مختلف چاپ به‌عنوان یکی از برترین شرکت‌ها در صنعت بسته‌بندی شناخته می‌شود. این شرکت با بهره‌گیری از تکنولوژی روز دنیا در کنار پرسنل حرفه‌ای در عرصه‌ی طراحی، تولید و پخش انواع کارتن و جعبه‌ی بسته‌بندی فعالیت دارد.
گفتنی است که این شرکت تمهیدات مناسبی برای نگهداری و انبارش کارتن در نظر گرفته است. همچنین شرکت کارتن پارت با استفاده از روش‌های متنوع چاپ (چاپ فلکسو، چاپ لمینت، چاپ سیلک) پاسخگوی انواع سلیقه‌ها در زمینه‌ی طراحی و چاپ روی بسته‌بندی است.
سوالات متداول :
کاغذها بر چه اساس تقسیم بندی میشوند؟
کاغذها را بر اساس معیارهای زیر تقسیم بندی می کنند :
جنس – کاربرد – وزن – سایز – مواد اولیه
چرا صنایع مختلف، بسته بندی کاغذی را ترجیح می دهند؟
به دلایل مختلفی مانند انعطاف‌پذیری، مقرون‌به‌صرفه بودن، محافظت و همین‌طور به دلایل زیست‌محیطی انتخاب مناسبی به نظر می‌رسد.
بیشتر بخوانید : تاریخچه بسته بندی
